– Hauge var tenande leiar, ikkje ein japp

I år er det som kjend 250 år sidan Hans Nielsen Hauge vart fødd på Rolvsøy i Østfold.

– Hauge har sett tydelege spor etter seg i landet vårt. Vi veit at Hauge trefte folk med den bodskapen han hadde. Når den lokale og private eigarskapen står langt sterkare på Sunnmøre og i regionen vår enn fleire andre stadar i landet, er det slik på grunn av den pietistiske og haugianske tradisjonen vi har stått i her, seier Per Sævik.

Saman med Per-Arne Lillebø, Olaus-Jon Kopperstad og Roger Kvalsvik har han arrangert Hauge-seminar 11. gongar tidlegare. Årets seminar vert det 12. i rekkja, og den lokale Hauge-komiteen har klart å arrangere det årleg, sjølv med eit litt annleis opplegg i koronatida.

Fredag 5. november vert det nytt Haugeseminar i Fosnavågen der Alv Magnus, Gina Gjerme, Tarjei Gilje, Per Sævik, Inge Halstensen og Tore Hjalmar Sævik deltek. Samlinga vert leia av Per-Arne Lillebø, og Gutane frå Sula Frikirke deltek med song.

Arrangørane har hatt god oppslutning om dei tidlegare seminara, og det forventar dei i år også.

Rikdom og verdi

– I vår materialistiske tid kan arven frå Hauge og haugianarane gje oss noko tilbake som vi kanskje har tapt på vegen mot betre velstand og dette at vi er eit av dei rikaste landa i verda. Vi vil trekkje fram og hegne om Hans Nielsen Hauge sine verdiar. Søkjer vi berre rikdom utan å ha eit verdisett i botn, kan det medføre tomheit, understrekar Per Sævik.

HAUGIANAR: Salmediktar Berthe Kanutte Aarflot var haugianar, og Bjørnstjerne Bjørnson skreiv fint om henne i eit minneord i 1859. Utanfor Ørsta bedehus står det ei byste av henne. FOTO: HJØRDIS ALMELID VIKENES

Haugerørsla fungerte godt med kvinnene med på laget hundre år før dei fekk røysterett i Norge. Kvinnesynet til Hauge var radikalt på 1800-talet. Om ein les Hauge si historie i ulike kjelder, viser alle at han hadde med seg mange dugande kvinner, og mellom dei var Berthe Kanutte Aarflot. Ho var haugianar og salmediktar.

– Ho var den første kvinna her til lands som talte på offentlege møte, og ho fekk sin debut som forkynnar blant haugianarane.  Ifølgje Hauge sitt syn er alle prestar som har teke imot Jesus, seier Sævik.

Forfattaren Bjørnstjerne Bjørnsom skreiv i minneordet om Berthe Kanutte Aarflot i 1859: «Det bør om hende siges, at faa her i Landet har i en vid Kreds bidraget saaledes til Religionens Væxt som hun. Omkring hendes Sange har ogsaa de gamle salmemelodier flokket sig.»

Det var ein fin attest å få for ein haugianar på 1800-talet.

Hauge på Sunnmøre

– Etter det vi veit, var Hans Nielsen Hauge i alle fall fire gongar på Sunnmøre. «Bed og arbeid» står det på Remøy bedehus. Det var ein filosofi som haugianarane følgde. Bøn og arbeid er to viktige fundament for eit velutvikla samfunn, peikar Sævik på.

Dette med det såkalla tenande leiarskapet var iføgje Sævik heile tida i sentrum hjå Hauge, og det var noko som særprega haugerørsla. Leiarane i haugerørsla var ikkje høgt oppe. I andaktene som vart haldne på arbeidsplassane, møttest alle i verksemdene i eit samband som batt dei saman. Viss vi tenkjer på det som vart kalla «jappetida», så var ikkje dette med tenande leiarskap lagt vekt på, og vi veit korleis det gjekk, understrekar Per Sævik.

Arrangørane gler seg over at det no er opna opp for at mange kan møtast til seminar, og dei håper at det vert fullsette stolrader i Fosnavågen 5. november, slik at mange kan få høyre om Hauge sine tankar 250 år etter at han vart fødd. Temaet for årets samling er: «Hans Nielsen Hauge 250 år –relevans i dag?»

Teksten er skriven av Hjørdis Almelid Vikenes

Jappetid

I perioden fra 1982 til 1986 hadde vi god økonomi i Norge. Mange tjente masse penger, faktisk så mye penger at det ble trendy å kjøpe aksjer på børsen. De som kunne litt om aksjehandel og økonomi gjorde det godt, og det var spesielt mange unge som trivdes godt med denne måten å tjene penger på. Dessuten kunne hvem som helst ta opp lån på denne tiden, ofte uten så mye sikkerhet å snakke om. Mange kjøpte stort hus eller flott bil, mens andre satset lånte penger i firmaet sitt eller på børsen.

Jappetiden er senere blitt en betegnelse på en periode med utlånsvekst som oversteg det en enkelt husholdning kunne betjene. Dette medførte i mange øyne til den største bankkrisen i etterkrigstidens Norge, som kulminerte på begynnelsen av 1991.
Jappetiden var på sitt høyeste i 1985.

Kilde: Finansleksikon